به گزارش روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در مراسم افتتاحیه گردهمایی دو روزه رؤسای شورای پژوهش و فناوری استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی که صبح امروز در سالن اجتماعات کتابخانه دکتر حبیبی واحد علوم و تحقیقات برگزار شد، گفت: معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی و شوراهای پژوهش و فناوری استان‌ها، مرکز حرکت دانشگاه در عرصه پژوهش و فناوری هستند. از این رو، بسیار خوشحالم که فرصتی به دست آمد تا حرکت تحولی دانشگاه آزاد اسلامی را مرور کنیم.
وی با تأکید بر لزوم بررسی مفهوم و چیستی پژوهش، تصریح کرد: اگر چیستی پژوهش را دقیق نشناسیم، در چگونگی آن به مشکل برمی‌خوریم. بدون شک زبان منشأ فکر است و تفکر در چارچوب زبان شکل می‌گیرد، بنابراین اگر عنوانی را به عاریه بگیریم، اما عنوان در جای خود ننشیند، در اجرا به انحراف می‌رسد. همانطور که مفهوم دانشگاه از غرب به عنوان محل دانش به عاریه گرفته شده و عناوینی چون پژوهش و فناوری در دانشگاه با چالش مواجه شده است.
دکتر طهرانچی با اشاره به مفهوم پژوهش در زبان فارسی، گفت: پژوهش به معنای کنکاش و جست‌وجویی آگاهانه، هدفمند و روش‌مندانه برای یافتن چیستی یک پدیده است. پژوهش به معنای کنجکاوی نیست؛ همانطور که خداوند در آیه ۸۷ سوره مبارکه یوسف می‌فرماید «یَا بَنِىَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ یُوسُفَ وَ أَخِیهِ وَلاَ تَیْئَسُوا مِنْ رَوْحِ اللهِ إِنَّهُ لاَیَیْئَسُ مِنْ رَوْحِ اللهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الکَافِرُونَ». کلمه «فَتَحَسَّسُوا» در این آیه شریفه به معنای جست‌وجو کردن است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه قرآن کریم سه رکن «فراگیری»، «مشاهده» و «تعقل» را برای علم قائل است، خاطرنشان کرد: این سه رکن اصلی در آیه ۲۶ سوره احقاف مورد اشاره قرار گرفته است. خداوند در این آیه می‌فرماید «فَمَا أَغْنَى عَنْهُمْ سَمْعُهُمْ وَلَا أَبْصَارُهُمْ وَلَا أَفْئِدَتُهُمْ مِنْ شَیْءٍ إِذْ کَانُوا یَجْحَدُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَحَاقَ بِهِمْ مَا کَانُوا بِهِ یَسْتَهْزِئُونَ».
وی ادامه داد: «مشاهده» با «پژوهش» متفاوت است. «مشاهده» و «ابصار» ابزار شناخت و رکن اصلی کسب علم است و بدین معناست که اگر نتوانیم با جامعه و جهان پیرامون خود ارتباط برقرار کنیم، پژوهش بی‌معناست. اصل پژوهش و مقدمه پایایی و پویایی آن، خلقت الهی، آفاق و انفس است، بنابراین علم برای علم در نگاه پژوهش بی‌معناست و اگر پدیده‌های بیرونی را نبینیم، پژوهش علم‌افزا اتفاق نمی‌افتد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی «آموزش برمبنای فراگیری»، «پژوهش برمبنای مشاهده» و «نظریه‌پردازی برمبنای تعقل» را سه مؤلفه اصلی در مسیر توسعه علم و فناوری برشمرد و گفت: آنچه در دانشگاه آموزش داده می‌شود، اگر مربوط به خلقت باشد، منجر به آگاهی و اگر مربوط به نیازهای بیرونی باشد، منجر به مهارت خواهد شد، بنابراین آموزش و فراگیری دانشگاه یا باید آگاهی‌افزا باشد یا مهارت‌افزا. در حوزه پژوهش نیز اگر پژوهش جست‌وجوگر و روش‌مند معطوف به مسائل جامعه نباشد، علم‌افزا نخواهد بود. براین اساس، پژوهش دانشگاه نیز باید برمبنای مشاهده انجام شود. نظریه‌پردازی برمبنای تعقل (افئده) نیز باید به تولید علم یا تولید فناوری منجر شود.
دکتر طهرانچی با تأکید بر اینکه پژوهش خوب، ماحصل درک بالای پژوهشگر از محیط پیرامونی است، اظهار داشت: پژوهش باید خلاقانه و نوآورانه و با درک نیازها و شناخت عمیق پدیده‌ها باشد. واقعیتی که در این باره وجود دارد، این است که مسائل علوم انسانی در غرب مبتنی بر مسائل توسعه‌ای است، اما در کشور ما مسائل توسعه در علوم انسانی مطرح نیست؛ به دلیل آنکه مشاهده در آن وجود ندارد، البته در علوم انسانی ما خلق پرسش و خلق مسئله صورت می‌گیرد، اما براساس مشاهده و ناظر بر اتفاقات حقیقی بیرونی نیست.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه برنامه تحولی این دانشگاه مبتنی بر مشاهده خارج از دانشگاه و با اتکا به توان درونی تدوین شده است، گفت: کشف اسرار خلقت الهی باید محوریت هدف دانشگاه باشد که با تولید و انتقال دانش تخصصی، کسب مهارت‌های موردنیاز جامعه، ارتقای آگاهی‌های فرهنگی اجتماعی و درنهایت خلق فناوری محقق خواهد شد. فعالیت دانشگاه دارای اثرات اجتماعی و اقتصادی ازجمله افزایش بهره‌وری کسب‌وکارهای موجود، جذب سرمایه‌ها از بازارهای ملی و جهانی و خلق کسب‌وکارهای جدید است که عرضه افراد بسیار ماهر به بازار کار و عرضه منافع اجتماعی از طریق ارتقای سیاست عمومی و خدمات عمومی را به دنبال دارد.
دکتر طهرانچی با اشاره به مسائل روز دانشگاه‌های بزرگ دنیا، تصریح کرد: چگونگی بهینه‌سازی «کشش» بازار و «فشار» دانش و میزان بهینگی این فرآیندها در تبادل مؤثر دانش و ترجمان برون‌دادهای پژوهش به منافع اجتماعی و اقتصادی و همچنین چگونگی استخدام، آموزش، پاداش‌دهی و حفظ بهترین استعدادها در علم و پژوهش ازجمله مسائلی است که در نظام پژوهشی دانشگاه‌های بزرگ مورد توجه جدی است.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به لزوم بازنگری در چشم‌انداز مقاطع تحصیلات تکمیلی دانشگاه، گفت: بازنگری در چشم‌انداز کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی باید به رشد مهارت‌های خاص و گسترش‌پذیر دانشجویان همچون تعاملات، حل مسئله، کار گروهی، کارآفرینی و مدیریت بیانجامد.
وی بر توجه به ظرفیت تولید «دانش فنی» در دانشگاه تأکید کرد و افزود: پژوهش باید به ایجاد ظرفیت تولید «دانش فنی» منجر شود. این توانمندی هنوز از جنبه مزیت رقابتی برای کشور به عنوان یک نیروی قابل ملاحظه است و برای شرکت‌هایی مثل شرکت‌های فراورده‌های دارویی و فناوری اطلاعات که بیشتر بر حوزه پژوهش تمرکز دارند، در اولویت است.
دکتر طهرانچی در ادامه به تشریح ضرورت انتقال و تبادل پژوهشگران با صنعت، وظیفه دانشگاه نسبت به محیط پیرامون و لزوم پویایی پژوهشگران پرداخت و گفت: دانشگاه به عنوان مرکز تعالی یادگیری و مهارت‌ها، باید به دنبال برتری تولید علم روزآمد باشد. از این رو، دانشگاه‌ها نقشی تعیین‌کننده در توسعه مهارت‌ها در سطوح عالی برای حمایت از اقتصاد نوین ایفا خواهند کرد. در این مسیر، نظام پاداشی نیز باید به عنوان بخشی از همبستگی میان حمایت‌های مالی چارچوب تعالی پژوهش و بودجه نوآوری در دانشگاه وجود داشته باشد.
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: در دوره کارشناسی باید تأکید آموزشی بر تهییج پژوهش و قابلیت آن در ایجاد درک بهتر دانشجویان از خود و دنیای پیرامون‌شان باشد. این تمرکز نباید بر گردآوری دانش داده‌ای که از طریق منابع دیجیتال تأمین می‌شود، قرار گیرد، بلکه باید از طریق آموزش ایده‌های بزرگ و چگونگی توسعه آنها پیگیری شود.
وی با بیان اینکه چرخه پژوهش از مدارس آغاز می‌شود، بر لزوم توجه معاونان پژوهش و فناوری واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی به پژوهش در مدارس سمای دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد و گفت: همانطور که می‌دانید، علم چالش‌آفرین است و لازم است که به خوبی به دانش‌آموزان آموخته شود. از این رو، به آموزش معلمان عمومی مدارس ابتدایی باید توجه ویژه شود تا این معلمان بتوانند علم را به خوبی به دانش‌آموزان آموزش دهند.
دکتر طهرانچی با اشاره به نگاه ملی منطقه‌ای و ملی بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی در فعالیت‌های خود، اظهار داشت: دانشگاه آزاد اسلامی دیگر عرضه‌محور نخواهد بود و براساس تقاضای اجتماعی صرف، حرکت نمیکند، بلکه رشته‌های ارائه‌شده در این دانشگاه براساس تقاضای آمایش‌محور و تقاضای آینده‌پژوهانه است. از این رو، فعالیت‌های واحدهای دانشگاهی نیز یکسان نخواهد بود و هریک از آنها براساس آمایش‌های صورت‌گرفته و ظرفیت‌های خاص خود، در قالب زیرشبکه «علوم و تحقیقات حل مسئله»، «فناوری و نوآوری» و «مهارت و کارآفرینی» در شبکه یکپارچه دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت خواهند کرد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه استاد محوری‌ترین رکن برنامه تحول این دانشگاه است، گفت: تحول یک مسئله با شرایط مرزی نیست که بتوان پایانی برای آن متصور بود، بنابراین در مسیر تحول نیازمند تعهد عمومی به سند تحول، تعهد به رسالت تبیین و پذیرش تبادل نظر نخبگان و ذینفعان در روش‌های پیاده‌سازی سند هستیم. براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، ستادهای علوم اقتدارآفرین نوآور در دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل خواهد شد.
دکتر طهرانچی در پایان خاطرنشان کرد: دانشگاه با محیط اقتصادی، اجتماعی و فناوری روبروست که در این فضا ضمن اینکه به سبک زندگی ساز تاکید داردف باید جریان ملی دانش را خلق کرده و به جریان جهانی دانش وصل شود. دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد در این محیط ملی، یک کنش‌گر فعال باشد و در جهت مرجعیت‌آفرینی، تمدن‌سازی و الهام‌بخشی حرکت کند.
